Błyskoporek podkorowy Inonotus obliquus jest nadrzewnym gatunkiem grzyba z rodzaju Inonotus znajdującym się na „Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych w Polsce” w kategorii R – rzadki. Występuje on głównie na brzozach, najczęściej na brzozie brodawkowatej. Owocniki przyjmują postać nieregularnych owalnych, czasem wydłużonych brył koloru czarnego o drobno spękanej, bardzo twardej i kruchej powierzchni. Owocniki wzrastają bardzo powoli i mogą rosnąć na pniu przez 30-80 lat.
W polskiej literaturze błyskoporka podkorowego możemy spotkać pod następującymi nazwami: włóknouszek ukośny, błyskoporek ukośny, huba ukośna, huba brzozowa, czarna huba brzozowa, (czarny) guz brzozowy, czer, czyr brzozy, czaga, huba skośnorurkowa. Posiada też nazwy stosowane przez lokalną ludność: czerniak brzozy, czernidło, czyreń, czarcie oko, czanga.
Substancje aktywne i działanie lecznicze
Błyskoporek podkorowy Inonotus obliquus jest obecnie najbardziej znanym w Europie wschodniej i środkowej gatunkiem grzyba nadrzewnego o właściwościach leczniczych. Tradycje związane z jego wykorzystywaniem w celach leczniczych zaczerpnięte zostały z kultury wschodu. Od około XVI wieku medycyna ludowa znała i wykorzystywała właściwości lecznicze Inonotus obliquus. Należy podkreślić, iż tylko owocniki z pni brzóz stosowane są w celach leczniczych. Jako lek przeciwnowotworowy stosowana jest w medycynie ludowej od 400 lat.
Z Inonotus obliquus wyizolowano następujące substancje aktywne: inotodiol, lanosterol, kwas inotowy, kwas oblikowy, kwas kawowy, kwas katechinowy, kwas galusowy, kwas syryngowy, terpeny, triterpeny, sterydy, ergosterol, nadtlenek ergosterolu, polisacharydy, β-glukany, chinony, izoflawony, katechole, aminy, triglicerole, seskwiterpeny, glikany, glikoproteiny, proteoglikany, glikopeptydy, białka.
Badania prowadzone przez naukowców z całego świata nad substancjami aktywnymi z owocników Inonotus obliquus obrazują ich biologiczną aktywność oraz właściwości:
- Przeciwnowotworowe i cytostatyczne,
- Antymutagenne,
- Przeciwwirusowe,
- Hypoglikemiczne, przeciwcukrzycowe,
- Przeciwzapalne,
- Przeciwbakteryjne,
- Antyoksydacyjne,
- Choroby układu krążenia.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
Przez wiele lat, także w Polsce, wykorzystywano w ziołolecznictwie informacje zawarte w „Instrukcji stosowania grzyba brzozowego włóknouszka ukośnego Inonotus obliquus” zatwierdzonej przez Ministerstwo Zdrowia ZSRR. Sposoby przygotowania i stosowania błyskoporka podkorowego Inonotus obliquus były różne. Wszystkie receptury miały jednak podobny sposób przygotowania.
Należało zemleć owocnik i zalać wodą. Różniły się tylko proporcje oraz czas, po którym napar, wyciąg wodnym był gotowy do użycia. Polski zielarz o. Klimuszko zalecał stosowanie mieszanki czarnej huby i białej huby. Należało zetrzeć/zmielić i zmieszać razem 0,5 kg czarnej i 0,5 kg białej huby brzozowej. Za każdym razem łyżkę mieszanki zalewano szklanką wody i gotowano 10 minut. Po zagotowaniu odstawiano na 30 minut, po czym cedzono i sugerowano pić jedną szklankę, trzy razy dziennie, 20 minut po posiłku.
Z kolei na Białorusi zielarze zalecali zmielenie 100 g huby na proszek, a następnie zalanie 2 łyżeczek tego miału połową szklanki ciepłej, przegotowanej wody i pozostawienie na noc do naciągnięcia. Rano wyciąg trzeba było zagotować i zażywać trzy razy dziennie po łyżeczce.
Innym, znanym zbieraczem i twórcą preparatów z błyskoporka podkorowego Inonotus obliquus był Aleksander Wołonciej (1922-2007) ze wsi Świnoroje na Podlasiu. Zalecał rozdrabnianie owocników i ścieranie ich na tarce. Po czym, pół szklanki otrzymanego miału trzeba było zalać litrem wody, zagotować, odcedzić i pić szklankę dziennie profilaktycznie lub trzy szklanki dziennie w przypadku stwierdzonej choroby.
Jeszcze inne zalecenia proponowała instrukcja wydana przez Ministerstwo Zdrowia ZSSR. Owocniki po zbiorze należało umyć i moczyć 3-4 godziny, co powodowało, że stawały się miękkie i łatwo było je zmielić. Wodę, w której rozmiękczano owocniki wykorzystywano do sporządzenia nalewki. Zalecano zmielić jedną część owocnika i zalać pięcioma częściami wody o temperaturze 50°C. Po dwóch dniach zlewano wodę znad osadu. Osad wyciskano przez gazę lub płótno. Uzyskany w ten sposób zgęstniały płyn mieszano z wodą zlaną znad osadu. Tak przygotowany ekstrakt należało spożywać po trzy szklanki raz dziennie.
Opracowanie dla EkoHerby – dr Ewa Zapora z Wydziału Leśnego Politechniki Białostockiej.
